Η ημέρα Τρίτη 29 Μαΐου 1453 είναι μια ημερομηνία βαθιά χαραγμένη στην
ψυχή του Ελληνικού Έθνους. 555 χρόνια έχουν περάσει από το «Πάρσιμο της
Πόλης», όπως χαρακτηριστικά αποδίδεται η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
στη λαϊκή μας παράδοση, και όμως οι μνήμες και τα συναισθήματα
παραμένουν έντονα και βαθιά χαραγμένα στις ψυχές μας.
Επιτρέψτε μου να τολμήσω να παρομοιάσω την Κωνσταντινούπολη με μια
γυναίκα. Αναμφισβήτητα θα την χαρακτήριζε κανείς τόσο χαρισματική όσο
και τραγική φιγούρα της παγκόσμιας ιστορίας. Από τη γενέθλια μέρα της
στις 11 Μαΐου το 330 μέχρι την 29η Μαΐου 1453 η Κωνσταντινούπολη
φαίνεται να είναι το «μήλον της έριδος» που διεκδικούν ωσάν μνηστήρες
Άραβες, Φράγκοι και Οθωμανοί. Η μοίρα της φαίνεται προδιαγεγραμμένη και
καταδικασμένη, λόγω της γεωγραφικής της θέσης -ούσα πολύτιμο
σταυροδρόμι μεταξύ ανατολής και δύσης.
Από τον Κωνσταντίνο Α' τον Μέγα και την ίδρυση της Νέας Ρώμης έως
τον τελευταίο αυτοκράτορα τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, που έπεσε στα
τείχη της Πόλης μαχόμενος σαν απλός στρατιώτης, διαγράφεται η ένδοξη
περίοδος στον κύκλο της ζωής της. Η Βασιλεύουσα ωστόσο δεν μπόρεσε να
ξεφύγει από το πεπρωμένο της.
Η Κωνσταντινούπολη υπήρξε πρωτεύουσα τριών αυτοκρατοριών, της
Ρωμαϊκής (324-395), της Βυζαντινής (395-1453) και της Οθωμανικής
(1453-1922). Στα χρόνια που μεσολαβούν τα πλήγματα που δέχεται είναι
συνεχή.
Ημερομηνία σταθμός στην ιστορία της είναι η πρώτη Άλωση το 1204 από
τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας. Η Πόλη παραμένει στην κυριαρχία
των Φράγκων έως και το 1261 οπότε και επανακτάται από τον Μιχαήλ
Παλαιολόγο. Τα σημάδια όμως της παρακμής ήταν ήδη ορατά και η Πόλη δεν
μπόρεσε να ξαναβρεί τη λάμψη, την αίγλη και τη δύναμη του παρελθόντος.
Η τελευταία επίθεση που δέχθηκε η Πόλη πραγματοποιήθηκε την
αποφράδα εκείνη μέρα, την Τρίτη 29 Μαΐου 1453 μετά από πολιορκία που
κράτησε 57 ημέρες. Τα γεγονότα, ωστόσο, που είχαν προηγηθεί με τις
κατακτήσεις των Τούρκων στον ευρύτερο χώρο των Βαλκανίων είχαν ήδη
προετοιμάσει το έδαφος για το τελικό χτύπημα των Οθωμανών στην
Κωνσταντινούπολη.
Οι ιστορικοί αναλυτές καταγράφοντας και εξετάζοντας τα ιστορικά
τεκμήρια επικεντρώνονται στην στρατηγική, το μέγεθος των αντίπαλων
στρατευμάτων ως τους παράγοντες που συνετέλεσαν στην Άλωση της Πόλης.
Από την άλλη, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση η πτώση της Βασιλεύουσας
αποδίδεται σε προδοσία που οδήγησε τον εχθρό από την Κερκόπορτα μέσα
στην πόλη. Ανεξάρτητα από την πραγματική αιτία που οδήγησε στην άλωση
το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Την Τρίτη 29 Μαΐου 1453 «Η Πόλις
εάλω».
Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης ήρθαν οι λεηλασίες και οι
σφαγές των κατοίκων της, ενώ πολύ γρήγορα προκειμένου η
Κωνσταντινούπολη να στεφθεί πρωτεύουσα της Οθωμανικής πλέον
Αυτοκρατορίας πραγματοποιήθηκαν μετακινήσεις πληθυσμών. Έλληνες,
Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι και Φράγκοι (Γενουάτες) συνέθεσαν το νέο
πολυεθνικό χαρακτήρα των κατοίκων της Κωνσταντινούπολης.
Στο πέρασμα των χρόνων η μοίρα της Κωνσταντινούπολης διαγράφεται
κατά αυτόν τον τρόπο. Μία συνεχής σύγκρουση και συνύπαρξη πολιτισμών,
εθνών, θρησκειών, οικονομιών επηρεάζει την τύχη της Κωνσταντινούπολης
και των ανθρώπων της.
Με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453
σηματοδοτείται και το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και η
αρχή της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα.
Η 29η Μαΐου 1453 αποτελεί σημείο σταθμό στην ιστορία του Έθνους
μας. Με την Άλωση της Πόλης ξεκινά μια νέα πορεία τόσο για τον
χριστιανικό όσο και για τον οθωμανικό κόσμο. Η Τουρκία κατακτά την πόλη
κλειδί και επιβάλλει την παρουσία της στην Ευρώπη και σηματοδοτώντας
την κυριαρχία της σε ανατολή και δύση.
Για τον ελληνικό λαό η Κωνσταντινούπολη ήταν και είναι πολύ
περισσότερα από ένας γεωγραφικός προσδιορισμός σε θέση κλειδί. Δεν
είναι μόνο η πόλη όπου άκμασε το ελληνικό στοιχείο για περισσότερα από
χίλια χρόνια. Το δέσιμο του έθνους μας με την Κωνσταντινούπολη είναι
πνευματικό.
Η Κωνσταντινούπολη είναι η πρωτεύουσα πόλη του Ελληνικού Έθνους.
Εκεί βρίσκεται η καρδιά του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, η έδρα της
Ορθοδοξίας, το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Τα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν της Άλωσης το Οικουμενικό
Πατριαρχείο στάθηκε με σθένος ακλόνητο και διαφύλαξε την ελληνική
γλώσσα, την ελληνική παράδοση, την πολιτιστική ταυτότητα των Ελλήνων.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης
αποτελεί για τους απανταχού Έλληνες σημείο ψυχικής και πνευματικής
ανάτασης.
Κυρίες και κύριοι,
Η Κωνσταντινούπολη παραμένει στο πέρασμα των αιώνων το παντοτινό
σύμβολο του έθνους και της πίστης μας. Η 29η Μαΐου 1453 είναι μία μέρα
Εθνικού Πένθους και Μνήμης. Είναι μια ημερομηνία σταθμός στην ιστορία
του ελληνισμού, αλλά και του παγκόσμιου γίγνεσθαι.
Η πορεία της Κωνσταντινούπολης στο πέρασμα των αιώνων, η ακμή και
παρακμή της Βασιλεύουσας, η Άλωση είθε να λειτουργήσουν αρωγοί και
παραστάτες σε έναν κόσμο ανθρωπιάς και παγκόσμιας ειρήνης.
